Dünya gazetesi yazası Naki Bakır, dövizde yükselişin ardından dış borç cephesinde oluşan kur farkını kaleme aldı:
Dolar kurunda, seçimlerin ardından 7 Haziran’a kadar yaşanan yüzde 15,4 oranındaki 3,07 liralık artış, Türkiye’ye dış borçlar cephesinde 1 trilyon 409,1 milyar liralık kur farkı yükü bindirdi.
Söz konusu 8 iş gününde dövizde yaşanan artış, kur farkı olarak özel sektöre 734,8 milyar, kamuya 573,6 milyar, Merkez Bankası’na 100,7 milyar TL ek yük getirdi. Dolardaki her 1 kuruş artış, dış borçların ekonomiye yükünü yaklaşık 4,6 milyar lira artırıyor.
Yükseliş paralelinde dış borcun yükü de artmaya devam edecek. Seçimlerin ve ekonomi yönetiminin değişmesinin ardından kur üzerinde baskının gevşemesi ve zaten net rezervi eksiye geçmiş olan Merkez Bankası’nın müdahale gücünü yitirmesi üzerine yaşanan kur şoku, ülke dış borcunun ulusal ekonomiye yükünü katladı.
Sekiz iş gününde dolarda TL’ye karşı yaşanan değerlenme, dış borcun TL karşılığını 1,4 trilyon lira büyüttü. Seçimden önceki son iş günü olan 26 Mayıs’ta Merkez Bankası döviz alış kuruna göre 19,9512 TL olan dolar, seçimden sonraki 8’inci iş günü olan 7 Haziran itibarıyla 23,0210 TL’ye yükseldi.
Serbest piyasada çok daha yüksek düzeyleri görmekle birlikte Merkez Bankası kurları baz alındığında dolar bu dönemde TL’ye karşı yüzde 15,4 oranında 3 lira 07 kuruş değer kazandı. Başka deyişle TL’de dolara karşı yüzde 13,3 oranında bir devalüasyon yaşandı.
EK YÜK “ŞİMDİLİK” 1,4 TRİLYON TL
En son 2022 sonu itibarıyla 459 milyar dolar olarak açıklanan Türkiye’nin toplam dış borç stoku baz alındığında; bunun TL cinsinden karşılığı, kur şokunun yaşandığı bu dönemde 1 trilyon 409,1 milyar lira büyüyerek 9 trilyon 158,2 milyar liradan 10 trilyon 567,3 milyar liraya yükseldi.
Buna göre anılan kısa dönemdeki yüksek oranlı devalüasyon sonucu ulusal ekonomiye dış borçlar cephesinden şimdilik 1,4 trilyon liranın üzerinde bir “ek” yük binmiş oldu. Dolar kurundaki her 1 kuruşluk artış, dış borçların ekonomiye yükünü yaklaşık 4,6 milyar lira artırıyor. Dövizde yükseliş sürerse, buna paralel olarak dış borcun yükü de artmaya devam edecek.
EN BÜYÜK YÜK ÖZEL SEKTÖRE BİNDİ
Dış borç stokunun 151,8 milyar doları reel sektör firmalarının, 87,6 milyar doları da özel bankalar ve diğer finans kurumlarının olmak üzere toplam 239,4 milyar dolarla en büyük bölümü özel sektöre ait. Genel yönetim, kamu bankaları, KİT’ler ve diğer kamu kuruluşlarının olmak üzere kamuya ait toplam dış borç ise 186,9 milyar dolar. Merkez Bankası’nın da 32,8 milyar dolar tutarında dış borcu bulunuyor.
Söz konusu 8 iş gününde dövizde yaşanan artış dolayısıyla en büyük kur farkı yükünü özel sektör üstlendi. Kurdaki yüzde 15,4’lük artış, dış borçları üzerinden kur farkı olarak özel sektöre 734,8 milyar, kamuya 573,6 milyar, Merkez Bankası’na 100,7 milyar TL ek yük bindirdi. Bu dönemde reel sektör kuruluşlarına gelen kur farkı 466 milyar, özel banka ve finans kurumlarına binen yük 268,9 milyar lira oldu.
Kamuda ise dış borcun büyük bölümünün ait olduğu genel yönetim (merkezi yönetim ve yerel yönetimler) borcun TL karşılığındaki 360,8 milyar liralık artışla en fazla kur farkı yükünü üstlenirken, kamu bankaları ve finans kuruluşlarının yükü 169 milyar, KİT’ler ve diğer kamu kuruluşlarının yükü de 39,7 milyar lira büyümüş oldu.
DIŞ BORCUN YÜZDE 58’İ DOLAR CİNSİ
Türkiye’nin 2022 sonu itibariyle 459 milyar dolar olarak açıklanan dış borç stokunun yüzde 58,1 oranındaki 366,5 milyar dolarlık bölümünü ABD doları üzerinden alınmış borçlar oluşturuyor. Euro cinsi dış borçların tutarı 132,2 milyar dolarla toplamda yüzde 28,8 paya sahip bulunuyor. Toplam stokun yüzde 3,8’lik bölümü TL, yüzde 1,6’sı SDR, yüzde 1,2’si Japon Yeni, toplam yüzde 6,5’lik bölümü ise diğer dövizler cinsinden.
YEREL SEÇİME KADAR YÜKLÜ GERİ ÖDEME
Öte yandan Mart 2023 itibariyle, yerel seçimlerin yapılacağı Mart 2024’e kadar olan bir yıllık dönemde, kamu ve özel sektörü ile Türkiye’nin kalan vadeye göre yapması gereken dış borç geri ödemesi 203,3 milyar dolar düzeyinde bulunuyor. Bunun 68,1 milyar dolarını reel sektör kuruluşları, 53,1 milyar dolarını özel banka ve finans kuruluşları olmak üzere 121,3 milyar dolarını özel sektör ödeyecek. Kamunun 42,7 milyar, Merkez Bankası’nın da 39,3 milyar dolar itfası bulunuyor. Dolar kurunda son 8 iş günündeki yüzde 15,4’lük artış bu geri ödemelerin TL cinsinden karşılığını 624,1 milyar lira büyütmüş bulunuyor. Kurdaki hızlı yükseliş devam ederse, bu yük de büyümeye devam edecek.
patronlardunyasi.com
